چشم‎وچراغ،  کتابی مصوَّر از پدران و مادران شهدای استان مرکزی، با عکاسی آرش صحرانورد.

تهیه و چاپ کتاب چشم‏وچراغ بر اساس ایدة سازمان هنری‌وامور سینمایی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت و نیز، رسالت اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت استان مرکزی^* باهدف گرامیداشت خانوادة شهدا و به‌منظور به تصویرکشیدن سبک و سیرة زندگی پدران و مادران شهدای استان مرکزی در ۱۴۰۰ ش  شکل گرفت و سازمان فرهنگی‏ - اجتماعی و ورزشی شهرداری اراک، در تولید آن مشارکت داشت.

در اجرای فرایند این طرح، داود کرمی، معاونت وقت امور هنری‌وسینمایی اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت استان مرکزی، کار تحقیق و پژوهش شامل شناسایی، تهیة آدرس و هماهنگی با خانواده شهدا را بر عهده داشت و آرش صحرانورد عکاس و محمد صمدی ناظر هنری آن بود (کرمی)

صحرانورد، ۹ فروردین ۱۳۷۱، در شهر اراک^* زاده شد و دانش‌آموختۀ مطالعات فرهنگی و رسانه در مقطع کارشناسی ارشد، و از ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ ش، مسئول روابط‏عمومی و خبرگزاری دفاع مقدس است (صحرانورد).

نام «چشم‏وچراغ» برگرفته از این سخن امام خمینی^(ره) است که فرمود «خانوادة شهدا چشم‎وچراغ ملت‏اند» (نک: صحیفه، ج ۱۴، ص ۸۰).

تدوین کتاب، نخست، با جمع‎آوری اسامی شماری از والدین شهدا (که در قید حیات بودند) آغاز شد؛ سپس، به ترتیب اولویت از والدین سه شهید، دو شهید و تک پسر و درنهایت، از پدر و مادر شهدایی عکاسی شد که در نقاط دوردست استان مرکزی ساکن بودند. پس از هماهنگی با خانواده‎ها، از ۴۵ پدرومادر شهید عکس گرفته شد؛ سپس، باتوجه‌به محدودیت صفحات کتاب، باید از هر خانوادة شهید یک تا پنج عکس انتخاب می‌شد که از بین بیش از پانصد قطعه عکس، ۱۲۶ قطعه انتخاب و در ادامه، تصاویر ویرایش و عکس‌های ۴۵ تن از والدین شهدا به تفکیکِ یک خانواده با سه شهید، ۲۵ خانواده با دو شهید، ۱۷ خانوادة با یک شهید و دو خانواده با سه شهیدِ بمباران شهر اراک در قالب یک کتاب تنظیم شد (کرمی).

کتاب با مقدمه‏ای به قلم مدیرکل کنونی اداره حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، غلامرضا کریمی، توضیحاتی از رئیس سازمان فرهنگی شهرداری اراک، علیرضا شعبانی، و یادداشت عکاس کتاب آغاز می‌شود (ص ۷-11).

اطلاعات و صفحه‌آرایی هر صفحۀ کتاب بدین‌ترتیب است: نخست، عکس ۴*3 شهید؛ نام و نام خانوادگی؛ تاریخ و محل تولد؛ اطلاعات مربوط به پدر و مادر؛ شغل پدر؛ تحصیلات شهید؛ تاریخ ورود به جبهه؛ حضور در عملیات‌ و نبردها؛ تاریخ شهادت و محل خاک‌سپاری. صفحۀ اول آن نیز، با تصاویر سه شهیدان فرهمند آغاز شده است(صحرانورد).

 شیوة عکاسی در این کتاب، استفاده از ابزار به‏روز و سبک جدید، با نگاهی به جزئیات زندگی و با نمای نزدیک و با حالت احساسی و خوش‏نور است. افزون‌بر این، ثبت تصاویر در خلال رفتارهای واقعی و طبیعی صورت گرفته و عکاس به سوژه، ژستی پیشنهاد نکرده است (همو)

عکس‌های تهیه شده در دو سایز افقی و عمودی و به‌ترتیب در اندازه‌های ۱۱در۱۶ و ۱۶در۲۲ و سه عکس دو صفحه‏ای نیز، درمجموع، شش صفحه از کتاب را دربرگرفته است. زمینة تصاویر سفید است و در قسمت پایین، سمت چپ عکس‌ها، نام شهید و والدین آن‌ها درج شده است (همو). ابعاد کتاب رحلی (27 در۲۱) و به‌صورت تمام‌رنگی است. طرح روی جلد که مادری قاب عکس فرزند شهیدش را در دست گرفته و به در قدیمی خود تکیه داده است،  مفهوم انتظار را تداعی می‌کند (همو).

کتاب در۱۴۰۰ ش، در یک نوبت، در قطع رحلی و به همت انتشارات یوحنادر اراک چاپ شده است.

مآخذ:  امام خمینی^(ره)، صحیفه امام، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی^(ره)، ‏1389 ش؛ چشم‌وچراغ: روایتی تصویری از زندگی پدران و مادران شهدای استان مرکزی، به کوشش آرش صحرانورد، اراک: یوحنا، ۱۴۰۰ ش؛ صحرانورد، آرش (عکاس کتاب چشم‌وچراغ)، مصاحبه با نویسنده، ۲۵ فروردین ۱۴۰۴؛ کرمی، داود (معاونت هنری و امور سینمایی اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان مرکزی)، مصاحبه با همو، ۳۰ فروردین ۱۴۰۴.

/اعظم چهرقانی/